Kada se pomene “Mućke” (Only Fools and Horses), većina ljudi pomisli na žuti trotočkaš, zlatne lančiće i Del Boyevu mantru: “Slijedeće godine u ovo doba bit ćemo milioneri!” Ova serija, remek-djelo scenarista Johna Sullivana, emitovana od 1981. do 2003. godine, nije tek običan britanski sitcom; to je sociološka studija, priča o neuništivosti ljudskog duha i satira o Thatcherovoj Britaniji u kojoj su snovi o brzom bogaćenju bili jedini izlaz iz siromaštva Peckhama. Njen trajni uticaj leži u genijalnoj kombinaciji humora, ranjivosti i nade, što ju je učinilo apsolutnom legendom na globalnom nivou.

Srž uspjeha leži u duboko razrađenim likovima koji su publici postali kao porodica.

Derek “Del Boy” Trotter: Trgovac snovima

Del Boy (David Jason) je vječiti “preduzetnik” i oličenje laissez-faire kapitalizma ulice. Njegova ekscentričnost nije slučajna; to je odbrambeni mehanizam. Njegova opsjednutost markiranom odjećom (lažnom ili stvarnom), zlatom i sumnjivim frazama na francuskom (koje ne zna) – poput “Mange tout” ili “C’est magnifique” – služi da sakrije duboku nesigurnost i stvarni strah od siromaštva. Delova fraza: “Onaj ko riskira, vrijedi” (He who dares wins) nije samo parola; to je filozofija preživljavanja. Iza svakog lošeg uvoza, poput radioaktivnih lutki ili kineskih satova koji sadrže otrov, leži dobra namjera da se obezbijedi mlađi brat. On je tragični junak čiji su neuspjesi uvijek posljedica pohlepe ili loše sreće, ali nikada lošeg srca.

Rodney Trotter

Rodney (Nicholas Lyndhurst) je Delov mlađi brat i potpuna suprotnost. On je sanjar, obrazovaniji, željan stabilnosti i čezne za umjetničkim ili barem legalnim poslom. Njegova frustracija, često izražena pasivnom agresijom, proizlazi iz toga što ga je Del vječito tretirao kao “naivca” i “partnera” u Trotters Independent Traders (T.I.T.). Njihov odnos je ključ emocionalne težine serije: Del je Rodneyu bio otac, majka i poslovni mentor, što je stvorilo neraskidivu vezu punu ljubavi i stalne iritacije. Rodneyjeva stalna potraga za “normalnim” životom je simbolična za generaciju koja pokušava pobjeći od naslijeđenog siromaštva.

Djed i ujak Albert

U seriji su se pojavila dva starija člana. Djed (Lennard Pearce), koji je umro nakon prve tri sezone, bio je stari, flegmatični ljenjivac. Nakon njega, na scenu je stupio Ujak Albert (Buster Merryfield), bivši pomorski kuhar. Albertove besmislene, stalno ponavljane i dosadne ratne priče (“Tokom rata…“) bile su savršeni comic relief. Albert, s karakterističnom bradom i mornarskim kapama, postao je glas prošlosti koja neprestano opterećuje sadašnjost, ali istovremeno pruža i toplinu doma.

Humor koji je pomjerao granice

“Mućke” su poznate po tome što su u sebi imale fizičku komediju na nivou Buster Keatona, iako su primarno bile zasnovane na dijalogu.

1. Pad kroz šank (Epizoda: “Yuppy Love”, 1989): Ovo je možda najpoznatija scena u britanskoj komediji. Del Boy, obučen kao “yuppie”, pokušava impresionirati žene u wine baru. Ležerno se naslanja na šank, ne primjećujući da je barmen podigao dio šanka. Del propada, a David Jason je to izveo tako maestralno, bez prekidanja ležerne geste, da se scena morala snimiti samo jednom. To je metafora za cijeli njegov život: bez obzira koliko se pretvarao da je sofisticiran, stvarnost ga uvijek demantuje.
2. Luster (Epizoda: “A Touch of Glass”, 1982): Del, Rodney i Djed pristaju očistiti skupi luster u dvorcu. Naravno, greškom sruše pogrešan, jeftini luster, vjerujući da je to onaj milionski. Ova epizoda briljantno spaja pohlepu s nekompetencijom.
3. Batman i Robin (Epizoda: “Heroes and Villains”, 1996): Del i Rodney, prerušeni u Batmana i Robina, žure na maskenbal. Tokom trke kroz Peckham, svjedoče iznenadnom saobraćajnom incidentu i nehotice postaju heroji. Ova scena, puna apsurda i vizuelnog humora, podsjeća na to kako su njihovi pokušaji da se obogate uvijek dovodili do neočekivanih, često herojskih, ishoda.

Gorko-slatki kraj

Nakon godina loše sreće i propalih planova, John Sullivan je odlučio da seriju privede kraju spektakularnim trijumfom. U božićnom specijalu “Time On Our Hands” (1996), Trotterovi slučajno pronalaze davno izgubljenu kutiju punu rijetkih džepnih satova iz 18. vijeka. Satovi su, ispostavilo se, pripadali vlasniku broda Jolly Boys’ Outing (sa čuvenog Delovog izleta). Satovi su prodati na aukciji za 6.2 miliona funti, čime su Del i Rodney konačno postali milioneri.

Ova epizoda, koju je gledalo više od 24 miliona gledalaca, nije bila samo sretan kraj, već je i potvrdila Del Boyevu vjeru. Ipak, suština serije je ostala ista: u kasnijim božićnim specijalima (2001–2003), Del i Rodney su, naravno, izgubili veći dio bogatstva zbog propasti azijskog tržišta. Prava sreća i dalje je bila u njihovom bratskom stanu u Nelson Mandela Houseu i u njihovim međusobnim šalama.

Trajni kulturološki trag u regionu

Fenomen “Mućki” na Balkanu je posebno zanimljiv. Jugoslovensko i postjugoslovensko društvo, suočeno s vlastitim ratovima, tranzicijom i snovima o brzom bogaćenju, prepoznalo se u Delovoj i Rodneyevoj borbi.

• Prevod i Lokalizacija: Briljantan prevod i sinhronizacija doprinijeli su popularnosti, čineći fraze poput “Onaj ko riskira, vrijedi” i “Kod Klisure” dijelom lokalnog žargona.
• Simbol Borbe: Del Boy je postao simbol čovjeka koji, iako na margini zakona, odbija da se preda. U ekonomski teškim vremenima, njegova sposobnost snalaženja (iako upitna) postala je inspiracija za preživljavanje.

“Mućke” su, u svojoj suštini, priča o ljubavi i odanosti u svijetu korupcije i pohlepe. Del Boy i njegova ekipa nas uče da je, čak i kada si na dnu, najvažnije imati porodicu i zadržati taj neuništivi, iako pomalo naivni, optimizam. Zbog toga će “Mućke” ostati vječiti, neprevaziđeni klasik.