Ako želite priručnik iz selektivne memorije, pred vama je udžbenički primjer. Tekst koji kruži kao “analiza stanja u BiH” zapravo je retorički inženjering: rečenice su dizajnirane da proizvedu sliku stalne srpske ugroženosti, uz paralelno razvodnjavanje ili delegitimisanje svega što ne stane u taj okvir. Rezultat: moralna geometrija u kojoj su “naši” uvijek defanzivni čuvari istine, a “njihovi” revizionisti, provokatori ili, u najmanju ruku, korisni idioti “zapadnog protektorata”. Riječ je o izvještaju Ministarstva vanjskih poslova Ruske Federacije (2025) o “glorifikaciji nacizma, širenju neonacizma i drugim praksama koje doprinose eskalaciji savremenih oblika rasizma, rasne diskriminacije, ksenofobije i s njima povezane netolerancije”.

Početna matrica: Svijet protiv nas, UN kao poligon izdaje

Otvaranje ide kao uvod u geopolitički roman: prema izvještaju, BiH “od 2022. glasa protiv” Rezolucije UN-a o borbi protiv glorifikacije nacizma — navodno po diktatu “bošnjačkog ministra”, i to “bez saglasnosti drugih konstitutivnih naroda”. Nula fusnota, nula zapisnika s Predsjedništva BiH itd, čista imputacija namjere. Isti izvor tvrdi da je BiH nekada bila čak i “koautor” te rezolucije, a sada je “izdajnica”. Odsustvo dokaza nadomještaju dramaturgijom preobraćenja — idealno gorivo za narativ o izdaji.

Tehnika asimetrične atribucije krivice

Tekst nizom odlomaka kašikom servira istorijske sporove, ali uz dosljednu asimetriju. Za Bošnjake: “pokušaji ‘pranja’ pomagača nacista”, preimenovanja ulica, sporni toponimi. Za Hrvate: mise, komemoracije i ustaška simbolika (“u Stocu… pod okriljem… ‘odali počast’… ustašama”).

Za Srbe, međutim, ista logika biva reverzibilna: saradnja RS – Rusija na polju “borbe protiv heroizacije fašizma” predstavlja se kao epistemološka higijena, a ne kao konkurentsko kuriranje memorije — podvučeno frazama o “falsifikovanju istorije”, uz institucionalno jačanje srpske verzije pamćenja (Donja Gradina, planirane izložbe, digitalni portali, “Nacionalni centar istorijskog pamćenja pri predsjedniku RF-a”, projekat “Bez roka zastare”).

Dakle: kad “naši” rade memorijsku politiku, to je antifašizam, kad “njihovi” rade memorijsku politiku, to je revizionizam. U teoriji diskursa: asimetrična atribucija krivice (isti obrasci tretiraju se različito zavisno od aktera).

“Samozvani visoki predstavnik” i ostale etikete

Sljedeći stub narativa je delegitimizacija OHR-a i Christiana Schmidta: prema izvještaju, on je “samozvani ‘visoki predstavnik’”, “faktički uzurpator dužnosti”, čiji akti “imaju primat nad zakonima i ne mogu biti osporeni”. To su teške kvalifikacije, opet bez pravnoprocesnih fusnota (Aneks 10, PIC, praksa od 1997).

U istom ključu, Rezolucija UN-a o Srebrenici (2024) karakteriše se kao dokument “naglašeno antisrpskog usmjerenja”, iako je sam tekst rezolucije pravno i retorički dizajniran da ne imputira kolektivnu krivicu bilo kojem narodu. Prema izvještaju, penalno-krivična (lična) odgovornost zamjenjuje se identitetskim označavanjem — stara dobra moralna panika: “etiketa je stavljena svima”.

Inventar incidenata kao “dokaz sistema”

Slijedi duga lista incidenata: napadi na Srbe, vandalizovanje pravoslavnih objekata, skandiranje na stadionima (“ubij Srbina”), sukobi među migrantima, te navodni “tihi” sabotažni obrasci infrastrukture u srpskim sredinama Federacije (“asfalt ne stiže do Glamoča, voda ne stiže do Gubina”). Sve to, gdje je tačno, zaslužuje osudu i kaznenu obradu, bez dvoumljenja.

Problem je statističko insceniranje: pojedinačni slučajevi lijepe se jedan do drugog da bi se izgradio osjećaj strukturnog progona, dok se slični obrasci prema Bošnjacima i Hrvatima spomenu usput ili relativizuju (“ali policija RS je to riješila…”).

I kada se citiraju podaci ECRI-ja (Evropska komisija protiv rasizma i netolerancije) ili OSCE-a (OEBS) — npr. “113 zločina iz mržnje u 2024, većina etnički motivisana” — izostaje najvažnije: to pogađa sve zajednice. Umjesto toga pažljivo se slaže mozaik u kojem dominira jedan doživljaj: srpska ranjivost.

“Dvije škole pod jednim krovom” — kad metoda služi naraciji

U obrazovanju, prema izvještaju, “preporuke za ukidanje segregacije nisu ispunjene”, “ima 50+ škola”, ali autor ne pita ko je odgovoran, gdje, u kojem obimu i kako trend ide naniže, niti napominje da je model nastao kao privremeni ratni kompromis i da se, sporo i neujednačeno, smanjuje.

Metodologija je jasna: što je složenije, to se pojednostavi; što je kontekstualno, to se izdvoji. Tako dobijete “dokaz” koji javnosti zvuči kao presuda. Usput, terminologija se bira po potrebi: u RS-u predmet se zove “jezik bošnjačkog naroda”, roditelji traže “bosanski” — autor će, naravno, izabrati varijantu koja bolje hrani konflikt.

Retorički trik “neutralnog kataloga”

Tekst obilno koristi neutralni katalog — nizanje činjenica bez hijerarhije, pa čitalac sam nacrta zaključak koji autor želi. Primjeri: “zločin je osudilo rukovodstvo RS-a…” (pokazati normativnu superiornost RS-a) naspram “vlasti FBiH su odbile…” (pokazati normativnu inferiornost Federacije). Na mikronivou je to frame-switching: ista vrsta aktera (lokalna vlast) čas je garant reda, čas generator diskriminacije — zavisno od toga čiji narativ treba hraniti.

Zaključna mantra: “Sistem je protiv nas”

Kulminacija stiže u pasusima gdje je pravosuđe BiH označeno kao etnopristrasno (“70 – 80 posto predmeta za ratne zločine protiv Srba”), uz tvrdnju da sudovi “proizvoljno primjenjuju zakonodavstvo”. Teška optužba, opet bez kontrolnih varijabli (težina djela, dostupnost predmeta, nadležnosti, standardi Tužilaštva BiH naspram entitetskih tužilaštava, međunarodna pomoć u predmetima itd). To je stara whataboutism matrica: ako je “naš” optužen — sistem je pristrasan; ako je “njihov” — to je (možda) pravda, ali i to je sumnjivo.

Šta ovakav tekst zapravo radi?

Viktimološka hegemonija: kroz izbor primjera i jezik etiketa izvještaj pravi monopol nad statusom žrtve.

Epistemološki protekcionizam: “naša” sjećanja su “istine”, “njihova” su “falsifikati”.

Normativna inverzija: međunarodne institucije (UN, OHR) postaju “uzurpatori”, a paralelne memorijske politike “antifašizam”.

Metodološka magla: podaci bez metodologije, konteksta i protivprimjera — scenografija bez prozora.

Za kraj: šta bi izgledalo fer?

Simetrična matrica: tri kolone, tri narativa, isti kriteriji provjere (toponimi, udžbenici, incidenti, presude).

Primarni izvori: UN zapisnici, PIC/OHR odluke, metodologije ECRI/OSCE, domaće sudske baze, opštinske odluke (PDF-ovi).

Jezik bez etiketa: zamijeniti “samozvani/uzurpator” pravnim terminima (mandat, nadležnost, presedan).

Mjerljivost: grafovi (trend zločina iz mržnje, broj “dvije škole” kroz godine, dinamika preimenovanja ulica, ishodi procesuiranja).

Manjine u fokusu: Rome i druge manjine tretirati kao posebnu temu (jer trpe od svih većinskih nacionalizama istovremeno).

Sve dok čitamo “analize” koje programski proizvode viktimizaciju jedne strane, dobijamo isto: više buke, manje politike. Ili riječima izvještaja, samo preokrenutim: “fragmentacija istorijskog pamćenja” nije fenomen “druge” strane — to je svjesna tehnika teksta koji ste upravo čitali.

I da, znamo: neko će opet reći da je i ovo “antisrpsko usmjerenje”. Nije. Ovo je antimanipulativna usmjerenost. Razlika je ključna.

Cijeli izvještaj možete pročitati na ovom linku.